Terugblik op 30 jaar herontwikkeling van verontreinigde sites.

Documentaire ‘Oude gronden, nieuwe kansen’ in première.

Tijdens de feestelijke première op 12 juni 2025 bracht OVAM 30 jaar Vlaams Bodemdecreet in beeld. De documentaire ‘Oude gronden, nieuwe kansen’ onthult het potentieel van wat ooit verontreinigde sites waren. Toch wil de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij niet alleen terugblikken op succesvolle projecten, maar vooral ook vooruitkijken naar de toekomst.

Om 30 jaar Vlaams Bodemdecreet in de schijnwerpers te plaatsen koos OVAM geen klassiek concept, wél een boeiende documentaire. Ruim 100 prominenten, professionals en stakeholders verzamelden zich in Cinema Lumière in Mechelen. Op het programma? Een virtuele reis langs diverse pioniersprojecten: van gesloten steenkoolmijnen, oude arseen- en gasfabrieken, afgedankte petroleumhavens, verlaten industrie,… en dat over de vijf Vlaamse provincies heen.

Van bodemsanering naar bodemzorg

Als kick-off van de avond nam Vlaams minister van Omgeving Jo Brouns het woord: “In een dichtbevolkt gebied als Vlaanderen, waar ruimte schaars is, is het essentieel om slim en zorgvuldig met gronden om te springen. OVAM zet hierbij niet alleen in op bodemonderzoek- en sanering, maar ook op herontwikkeling. Dat is een complexe, maar noodzakelijke aanpak om een gezonde leefkwaliteit te vrijwaren voor de volgende generaties. Dertig jaar geleden al voorzag het Vlaamse Bodemsaneringsdecreet in de nodige strategische aanpak en liep daarmee zijn tijd ver vooruit. Cijfers staven dit: Vlaanderen telt 85.000 risicogronden, waarvan 51.000 onderzochte sites. Ook in de toekomst is het onze ambitie om vervuilde gronden en voormalige industriële sites circulair en duurzaam te herontwikkelen.”

Van stortplaatsen naar Bodemdecreet

OVAM werd opgericht in 1981. Het agentschap werd verantwoordelijk voor het afvalbeleid in Vlaanderen en moest het Afvalstoffendecreet – en later ook het Bodemdecreet – in goede banen leiden. Ook vandaag benadrukt administrateur-generaal Werner Annaert het belang van een goede bodemkwaliteit. “Een gezonde bodem slaat veel CO₂ op, kan bufferen voor watersnood of waterschaarste, zorgt voor voedselzekerheid en draagt bij aan meer biodiversiteit.” Verder richt hij een dankwoord aan alle partners: “Sterke samenwerkingen waren onmisbaar voor de ontwikkeling en uitvoering van de ‘brownfield’-projecten.” Met dat laatste hint Annaert naar oude industriële sites die een tweede leven krijgen.

Le moment suprême… 

De lichten gaan uit, het doek wordt opgetrokken voor ‘Oude gronden, nieuwe kansen’. We keren terug in de tijd, naar Vlaanderens rijke industriële verleden dat welvaart bracht, maar ook vervuilde sites achterliet. 35 jaar geleden al bracht de voormalige arseenfabriek in Bocholt de ernst van het probleem aan het licht. Het eerste dossier was geboren nog voor het Bodemdecreet bestond… Om de omgeving te beschermen tegen arseenvervuiling, werd de zwaar verontreinigde grond eerst afgedekt, daarna gesaneerd en in een ‘sarcofaag’ opgeslagen.

De roadtrip gaat verder: bodempioniers nemen ons mee langs brownfields. Spraakmakende beelden tonen hoe iconische sites als de Limburgse steenkoolmijnen, de oude Renault-fabriek in Vilvoorde of Petroleum-Zuid in Antwerpen een nieuwe toekomst krijgen. Een ultieme reden om halt te houden bij de drie respectievelijke herbestemmingsprojecten:

• Terhills: als voorbeeld van een succesvolle reconversie kreeg de site een nieuwe, duurzame invulling als ecologische en toeristische trekpleister;
• De kanaalzone Vilvoorde-Machelen waar op dit moment de werken bezig zijn om het gebied een herbestemming te geven;
• Blue Gate langs de Schelde in Hoboken, waar na sanering een ecologisch industrieterrein zal verrijzen.

Ook tal van kleinere voormalige industriële sites ondergingen een transformatie. Zo belanden we in Gent, op de locatie van de oude gasfabriek De Tondelier die plaatsmaakt voor een nieuwe wijk met 500 energie-neutrale woningen. Van de Arteveldestad naar O.666 in Oostende, een tijdelijke circulaire hub in een voormalig brandstoffendepot.

Neem zelf een kijkje op http://ovam.vlaanderen.be/oude-gronden-nieuwe-kansen en ontdek meer over ‘Oude gronden, nieuwe kansen’.

Samen maken we morgen mooier

“We hebben de afgelopen 30 jaar mooie stappen gezet. Van 4.850 afgeronde saneringen en 12.000 lopende saneringen tot de website www.bodemkwaliteit.be waarop iedereen informatie kan raadplegen over zijn of haar grond”, zegt Jan Verheyen, verantwoordelijke Pers & Communicatie bij OVAM. “Toch is het werk nog lang niet af. Het probleem is diepgeworteld en er zijn nog steeds polluenten die verder onderzoek vergen, zoals PFAS. Samen met onze partners blijven we ons inzetten voor kwalitatieve bodemzorg.”