Van Green Deal naar Clean Industrial Deal

De Europese industrie wordt geconfronteerd met hoge energiekosten en hevige wereldwijde concurrentie en heeft dus dringend steun nodig. De Clean Industrial Deal bevat concrete maatregelen om van decarbonisatie een aanjager van groei voor de Europese industrie te maken. Wat die plannen van Europa concreet inhouden, maakte Ursula von der Leyen bekend in Antwerpen. Niet toevallig, het plan moet immers een antwoord bieden op de Antwerp Declaration waarin 73 CEO’s van bedrijven maatregelen vroegen om de opgelegde groene doelstellingen te kunnen combineren met competitiviteit.

Deze deal omvat maatregelen om elke productiefase een impuls te geven, met bijzondere aandacht voor energie-intensieve industriesectoren en clean tech. De staal-, de metaal- en de chemische industrie hebben dringend steun nodig om te decarboniseren en over te stappen op schone energie, en om de hoge kosten, de wereldwijde concurrentie en de complexe regelgeving het hoofd te bieden. Betaalbare energie ligt immers ten grondslag aan hun concurrentievermogen. Om de energie­kosten voor de industrie, bedrijven en huishoudens te verlagen en tegelijkertijd de overgang naar een koolstofarme economie te bevorderen, heeft de Commissie het actieplan voor betaalbare energie aangenomen, met als doel:

• de uitrol van schone energie, en daarmee de elektrificatie, te versnellen;
• de interne energiemarkt te voltooien met fysieke interconnecties;
• te zorgen voor een efficiënter energiegebruik en minder afhankelijkheid van ingevoerde fossiele brandstoffen.

Vraag naar schone producten stimuleren

In 2026 zal de Commissie ook het kader voor overheidsopdrachten herzien door daar duurzaamheid, veerkracht en Europese oorsprong in op te nemen als voorkeurscriteria bij overheidsopdrachten voor strategische sectoren. In het kader van de Clean Industrial Deal zal meer dan 100 miljard euro worden voor:

• een nieuw kader voor staatssteun van de Clean Industrial Deal om sneller staatssteun te kunnen goedkeuren om hernieuwbare energie uit te rollen, de industrie te decarboniseren en voor voldoende productiecapaciteit voor schone technologie te zorgen;
• het Innovatiefonds versterken en een bank voor industriële decarbo­nisatie voorstellen, met als doel 100 miljard euro aan financiering aan te trekken, op basis van de beschikbare middelen in het Innovatiefonds, aanvullende opbrengsten uit delen van het ETS en de herziening van InvestEU; 
• een specifieke oproep in het kader van Horizon Europa doen om onderzoek en innovatie op deze gebieden te stimuleren;
• de InvestEU -verordening herzien om het bedrag aan financiële garanties te verhogen dat InvestEU ter ondersteuning van investeringen kan verstrekken. Dit zal vervolgens tot 50 miljard euro opbrengen voor de uitrol van schone technologie, schone mobiliteit en afvalvermindering.

Circulariteit en toegang tot grondstoffen

Kritieke grondstoffen zijn van cruciaal belang voor onze industrie. De EU heeft veilige toegang tot die grondstoffen nodig en moet minder afhankelijk worden van onbetrouwbare leveranciers. Om de beperkte middelen van de EU optimaal te benutten, is het van groot belang dat we circulariteit in onze decarbonisatiestrategie integreren. De Commissie zal:

• een mechanisme opzetten waarmee Europese bedrijven kunnen samen­komen en hun vraag naar kritieke grondstoffen kunnen bundelen;
• een EU-centrum voor kritieke grondstoffen creëren, om gezamenlijk grondstoffen aan te kopen namens geïnteresseerde bedrijven, hetgeen schaalvoordelen zal opleveren en tot betere prijzen en voorwaarden zal leiden als gevolg van een sterkere onderhandelingspositie;
• in 2026 wetgeving op het gebied van circulaire economie voorstellen om de circulaire transitie te versnellen en ervoor te zorgen dat schaarse materialen efficiënt worden gebruikt en hergebruikt, om onze mondiale afhankelijkheid te verminderen en om hoogwaardige banen te creëren. Het doel is dat 24 % van de materialen tegen 2030 circulair is.

Tijd voor daden

De reactie van de industrie was gemengd. De chemie- en farmasector rekent nu vooral op een daadkrachtig Europees industriebeleid dat structurele concurrentiehandicaps effectief wegwerkt. Yves Verschueren, gedelegeerd bestuurder essenscia: “We waarderen dat de Europese Commissie een jaar na de Antwerp Declaration met een Clean Industrial Deal komt. Daarin zitten heel wat actiepunten om de structurele concurrentiehandicaps van de industrie aan te pakken, zoals lagere energiekosten, minder regeldruk en een gunstiger innovatie- en investeringsklimaat. Nu is het zaak dat ambitie wordt omgezet in actie, zodat na de woorden ook de daden volgen. De situatie is ernstig: we verliezen jobs, lopen investeringen mis en raken marktaandeel kwijt. Maar de mentaliteitswijziging bij beleidsmakers is ontegensprekelijk. De tanker is gekeerd en het kompas wijst weer in de juiste richting. Nu moeten we vaart maken en koers houden richting een verbeterde internationale concurrentiekracht.”