Fast fashion ondermijnt textielrecuperatie: wat kan België doen?

De Belgische textielrecuperatiesector verkeert in zwaar weer. De marktprijs voor ongesorteerd textiel is met meer dan 40% gekelderd, recyclingbedrijven houden maar moeilijk het hoofd boven water en duurzame oplossingen blijven uit. Een uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) voor textiel wordt naar voren geschoven als dé oplossing, maar zal niet voldoende zijn. Wat is er echt nodig om onze textielketen circulair te maken?

De Europese textielrecuperatiesector verkeert in een diepe crisis. De opkomst van ultra fast fashion verlaagt de kwaliteit van tweedehands textiel in Europa. Goedkope, niet-duurzame kledingstukken zijn vaak onbruikbaar voor hergebruik of rrecycling. Bovendien wordt de export van tweedehandskleding ondermijnd: fast fashion overspoelt nu ook Afrikaanse markten, waar het concurreert met Europese tweedehandskledij. De oorlog in Oekraïne heeft de vraag verder doen dalen, onder andere door het wegvallen van markten als Rusland en Oekraïne. Resultaat: sinds begin 2023 is de marktwaarde van ongesorteerd textiel met meer dan 40% gedaald. Faillissementen in binnen- en buitenland illustreren de ernst van de situatie. De sector staat zonder ingrijpen op de rand van de afgrond.

UPV: noodzakelijke maar beperkte maatregel

Een veelgehoorde oplossing is de invoering van een Uitgebreide ProducentenVerantwoordelijkheid UPV. Dit systeem legt de verantwoordelijkheid voor de afvalfase van producten bij de producent. Maar zo’n UPV zal de crisis niet op zichzelf oplossen. De wettelijke kaders voor UPV zijn vastgelegd in de Europese afvalwetgeving. Ze laten weinig ruimte om bijvoorbeeld productwetgeving – zoals ecodesign – aan te sturen. Daardoor kunnen we slechts in beperkte mate eisen opleggen rond circulair productontwerp.

In de praktijk beschouwen producenten UPV vaak als een bijkomende kost, die ze liefst zo laag mogelijk houden. En dat valt te begrijpen: Europese fabrikanten concurreren met goedkope importproducten die vaak weinig rekening houden met ecologische of sociale impact. UPV lost dit fundamentele probleem van ongelijke concurrentie niet op.

Waarvoor dient een UPV dan wél? De kracht van een UPV ligt in het corrigeren van marktfalen. Wanneer het niet rendabel is om textiel in te zamelen, te sorteren of te recyclen, kan een UPV die kloof helpen dichten. Zo kan een duurzame recyclingmarkt alsnog groeien. In de huidige crisis is een UPV dan ook een noodzakelijk instrument, maar het is slechts één puzzelstuk.

Wat is er nog meer nodig?

Een echt circulaire textielketen vraagt om bijkomende maatregelen. Denuo schuift vier actiepunten naar voren:

1. 1Grijp nu in. Start zo snel mogelijk met een UPV voor textiel in België. Andere lidstaten hebben het goede voorbeeld al gegeven, dus we hoeven niet tot 2028 te wachten. Onderzoek ook welke noodfondsen kunnen worden ingezet om de sector tijdelijk te ondersteunen. Als de sector instort, zijn de herstelkosten vele malen hoger.
2. Creëer vraag naar gerecyclede vezels. Alleen door de vraag te stimuleren, zullen investeringen in sorteer- en recyclingtechnologie volgen. België kan hierin het voortouw nemen via de Ecodesign for Sustainable Products Regulation (ESPR). Een ‘start low but fast’-aanpak is essentieel om iedereen aan boord te houden.
3. Bescherm de Belgische en Europese markt. Voer strengere controles in op niet-duurzame importstromen en misleidende marketing. Business-modellen zoals die van Shein en Temu zijn niet houdbaar. Herbekijk ook de belastingvrijstelling voor e-commercezendingen onder 150 euro.
4. Zet in op sensibilisering. Te weinig consumenten beseffen de impact van hun keuzes. Sensibiliseer burgers over de echte prijs van fast fashion, via campagnes, onderwijs én andere kanalen.

Meer details vind je in onze standpuntnota op denuo.be.

Laat deze crisis geen verloren kans zijn

De sector kreunt, maar de fundamenten voor een circulaire textielketen liggen klaar. Gebruik de UPV waarvoor ze bedoeld is en bouw verder aan een beleid dat ook circulair productontwerp, eerlijke concurrentie en sensibilisering ondersteunt. Alleen zo vermijden we dat duurzame recycling een marginale rol blijft spelen in een oververzadigde lineaire textielmarkt.