Composieten onder druk

Composietmaterialen zoals glasvezel- en koolstofversterkte kunststoffen zijn alomtegenwoordig. Ze zijn licht, sterk en duurzaam – ideaal voor toepassingen in luchtvaart, mobiliteit, windenergie en bouw. Maar hun verwerking en recycling brengt een technische uitdaging met zich mee die vaak wordt onderschat: fijnstof. Die stofdeeltjes zijn niet alleen schadelijk voor de gezondheid, maar kunnen in specifieke omstandigheden ook een explosieve atmosfeer creëren.

Bij mechanische bewerkingen zoals zagen, slijpen en frezen komen enorme hoeveelheden fijnstof vrij. In recyclingcontext – bijvoorbeeld bij het vermalen of herverwerken van composietafval – ligt de stofbelasting nog hoger. “Het zijn net die fijne, nauwelijks zichtbare deeltjes die het grootste gevaar vormen”, zegt Gunther Maes, Sales Manager Configured Solutions bij Nederman. “Ze kunnen zich ophopen in machines, op elektrische componenten of in luchtkanalen. En als dat stof brandbaar is, wordt het risico op een stofexplosie reëel.”

ATEX: méér dan een label

In Europa vallen zulke risico’s onder de ATEX-richtlijnen. Die verplichten bedrijven om hun werkzones te classificeren op basis van explosiegevaar (Zone 20, 21 of 22) en om passende maatregelen te nemen. “Vaak denken bedrijven dat ze in orde zijn omdat ze een ATEX-gekeurde stofzuiger hebben staan”, merkt Maes op. “Maar het gaat verder dan dat. Je moet het hele proces evalueren: van bronafzuiging tot filtertechnologie, van luchttransport tot afvoer.” Bij Nederman betekent dat oplossingen ontwerpen die stof direct bij de bron afzuigen, gecombineerd met explosieveilige componenten zoals terugslagkleppen, drukontlasting, antistatische leidingen en aarding. Systemen zoals de MCP SmartFilter worden dan uitgerust met sensoren om debieten, verzadigingsgraad en drukval te monitoren. Dat maakt niet alleen een veilige, maar ook energie-efficiënte werking mogelijk.

Composietrecycling: complex en gelaagd

De recycling van composieten staat technisch nog in zijn kinderschoenen. Veel initiatieven focussen op thermoplasten, waarbij het materiaal herverwerkbaar is via warmte, of op het terug­winnen van vezels. Die processen vereisen breken, vermalen, verwarmen of chemische scheiding – allemaal stappen die stof, dampen of gassen genereren. “Wat we vaak zien, is dat recyclingbedrijven hun focus leggen op de verwerkingsinstallatie, maar de afzuiging beschouwen als iets dat er nadien wel ‘bij’ komt”, zegt Maes. “Dat is riskant. Zonder doordachte afzuiging bouw je letterlijk aan een tikkende tijdbom. Zeker bij grotere volumes of bij mengstromen waarvan de exacte samenstelling niet altijd gekend is.”

Slimmer en veiliger werken

Naast explosieveiligheid speelt ook ergonomie en onderhoudsgemak een rol. Door stofconcentraties te beperken, vermindert de slijtage aan machines, verhoogt de luchtkwaliteit voor medewerkers en daalt het risico op storingen. “Elke gram stof die je niet hoeft op te ruimen, is winst in tijd, kosten en veiligheid”, vat Maes samen. En er is nog een extra voordeel: wie zijn stofdata monitort, kan ook proactief onderhoud plannen en energieverbruik optimaliseren. Met slimme modules wordt enkel afgezogen waar en wanneer nodig. “We bieden vandaag afzuigsystemen aan die zich aanpassen aan het werkelijke gebruik”, legt Maes uit. “Dat is niet alleen duurzaam, het verlaagt ook de Total Cost of Ownership.”