Kunststof afvalberg in ziekenhuizen verkleinen

Ziekenhuizen zitten op een berg afval. Een berg die vandaag uitsluitend in de verbrandingsoven landt. Deels omdat het bij wet verplicht is (voor risicohoudend medisch afval), deels omdat ze niet weten waar ermee naartoe. Daar wil het Select4Care project verandering inbrengen. Het Vlaams Instituut voor Logistiek (VIL) slaat de handen in elkaar met Denuo, de Belgische federatie van de afval- en recyclingsector, om toch al een circulaire oplossing te realiseren voor single-use kunststof materialen. Het brengt daarvoor de volledige waardeketen samen in Select4Care. Nog dit jaar moet een concreet pilootproject met een grensoverschrijdend randje het potentieel onderstrepen.

Hoewel VIL het project trekt, komt het idee van Inge Dewitte van Denuo. “Uit het VinylPLus Med  project, een project om pvc afval in te zamelen in Vlaamse, Brusselse en Waalse ziekenhuizen om te recyclen, was me het enorme draagvlak bij het personeel voor dergelijke initiatieven bijgebleven. Ze zijn zelf vragende partij om meer te sorteren en te recyclen. Maar de uitdagingen in een ziekenhuisomgeving zijn niet mals. Er is ten eerste weinig plaats voor afvalcontainers, niet op de afdelingen, maar evenmin in hun afvaldepots. Bovendien zijn de afvalstromen in ziekenhuizen divers en gefragmenteerd. Dat vraagt om een systeem gelijkaardig als onze blauwe zak: waar alle kunststofafval in past en dat heel frequent opgehaald wordt, zodat het ziekenhuis geen recyclingpark wordt.” Daarnaast is het niet evident om te sorteren. Enerzijds is er het gebrek aan standaardisering in de producten zelf. Anderzijds is de tijd er soms niet voor, als er levens op het spel staan.

Volledige waardeketen

“Daarom was het belangrijk om de volledige waardeketen mee aan de tafel te krijgen, als we de recyclinggraad willen verhogen”, gaat Dewitte verder. “Langs de materiaalzijde zitten er echt wel uitdagingen: elke producent heeft wel zijn eigen ontwerp dat vaak meerdere kunststoffen combineert. Naast recyclingbedrijven actief in klassieke mechanische scheiding en bedrijven uit de sociale economie die de ontmanteling voor hun rekening kunnen nemen, hebben we daarom bedrijven uitgenodigd die bezig zijn met chemische recycling.” Op lange termijn zal er ook sowieso naar ecodesign gekeken moeten worden voor een hoogwaardige recycling. “Ziekenhuizen kunnen wat dat betreft echt een katalysator zijn. Als recyclebaarheid een criterium wordt in hun aanbestedingen, kunnen ze die veranderingen sneller op gang brengen.”

Krachten bundelen

Select4Care wil echter vooral bewijzen dat de afvalberg ook vandaag al wat kleiner kan door middel van een pilootproject waarin inzameling, ontmanteling en verwerking samenkomen. “We hebben inspiratie gevonden in Nederland”, geeft Dewitte aan, “en de krachten gebundeld met Greencycle. Zij zamelen metalen instrumenten in en beschikken over een wasinstallatie voor decontaminatie.” Hoewel het niet-risicohoudend medisch afval betreft, is enige contaminatie moeilijk te vermijden. Dewitte geeft het voorbeeld van een infuuszak waar op de bodem nog wat medicatie in te vinden is. “Hoewel dit geen gevaar met zich meebrengt, moet je wel respect hebben voor de arbeidshygiëne in de sociale werkplaats. Vooraleer er manueel ontmanteld kan worden, is er dus een decontaminatiestap nodig.” Select4Care wil uittesten of dat ook voor single use kunststoffen even goed kan werken. “De wasinstallatie werkt aan 95 °C. De meeste kunststoffen hebben een hogere smelttemperatuur, maar voor sommige pvc soorten met een smelttemperatuur rond 80 à 85 °C kan dit een uitdaging zijn.”

Piloot in twee ziekenhuizen

Voor het project zullen de single use kunststoffen uit het operatiekwartier van twee ziekenhuizen een tweetal weken ingezameld worden. Het gaat om Maasstad Ziekenhuis (Rotterdam) en Ziekenhuis aan de Stroom (Antwerpen). “Omdat het operatiekwartier echt wel een hotspot is voor afval. De inzameling gebeurt in speciale bakken. Die zullen een sorteerboodschap meekrijgen, zodat duidelijk is wat erin mag en wat niet. Voor handschoenen bestaat er bijvoorbeeld nog geen recyclingoplossing, dus die mogen er momenteel nog niet in.” Het  ingezamelde afval wordt vervolgens naar de wasinstallatie gebracht, waarna het klaar is voor ontmanteling en verdere recycling. “In eerste instantie willen we te weten komen wat we in dat afval nu allemaal aantreffen: welke kunststoffen, in welke volumes … Over die data beschikken we vandaag nog niet, omdat de aankoopfacturen van ziekenhuizen zo gedetailleerd niet zijn.”

Schaalgrootte nodig

In tweede instantie zal er een economische oefening volgen. “Dat er schaalgrootte zal nodig zijn om dit initiatief volledig rendabel te krijgen, spreekt voor zich. Vandaar dat die data een belangrijke eerste stap zijn om te zien hoe we het project kunnen uitbreiden en opschalen om toch tot een circulaire oplossing te komen. Volledig de kringloop sluiten is moeilijk, een gerecyclede infuuszak zal er niet opnieuw één worden, maar je kan wel andere toepassingen vinden binnen ziekenhuizen, bijvoorbeeld in kunststof wandbekleding. Ook op wetgevend vlak zal er dus nog wat moeten veranderen. Alleen al de vermelding in de wetgeving dat medisch afval in aanmerking kan komen voor ontmanteling en recycling of dat er een decontaminatieproces erkend wordt, zou al een stap in de juiste richting zijn”, besluit Dewitte.